►  200 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ

«Στην ενότητα σχετικά με την προυντονιστική λύση του ζητήματος στέγασης παρουσιάστηκε πόσο πολύ ενδιαφέρεται άμεσα η μικροαστική τάξη γι’ αυτό το ζήτημα. Ωστόσο και η μεγαλοαστική τάξη ενδιαφέρεται επίσης πολύ, αν και έμμεσα. Οι σύγχρονες Φυσικές Επιστήμες έχει αποδείξει ότι οι λεγόμενες “φτωχές περιοχές” στις οποίες στιβάζονται οι εργαζόμενοι, είναι οι τόποι αναπαραγωγής όλων αυτών των επιδημιών που κατά καιρούς πλήττουν τις πόλεις μας.

Η χολέρα, ο τύφος, ο τυφοειδής πυρετός, η ευλογιά κι άλλες καταστροφικές ασθένειες εξαπλώνουν τα μικρόβια τους στον μολυσμένο αέρα και στο δηλητηριασμένο νερό των εργατικών συνοικιών. Σ’ αυτές τις περιοχές, τα μικρόβια σχεδόν ποτέ δεν εξαφανίζονται εντελώς, και μόλις το επιτρέψουν οι συνθήκες, εξελίσσονται σε επιδημίες και στη συνέχεια εξαπλώνονται πέρα ​​από τους τόπους αναπαραγωγής τους και στα πιο ευάερα και υγιή μέρη της πόλης όπου ζουν οι καπιταλιστές. Η καπιταλιστική εξουσία δεν μπορεί να επιτρέψει στον εαυτό της την ευχαρίστηση να δημιουργεί ατιμώρητα επιδημικές αρρώστιες στην εργατική τάξη. Οι συνέπειες επιστρέφουν σ’ αυτήν και ο άγγελος του θανάτου κυριαρχεί στις τάξεις της τόσο αδίστακτα όσο στις τάξεις των εργατών».

Απόσπασμα από τη σειρά άρθρων του Φρίντριχ Ένγκελς Το Ζήτημα της Κατοικίας (1872). Παρατίθεται η πρώτη παράγραφος από το δεύτερο άρθρο με τίτλο «Πώς η μπουρζουαζία επιλύει το ζήτημα στέγασης».

Πριν 200 χρόνια, στις 28 Νοέμβρη 1820, γεννήθηκε στο Μπάρμεν (σήμερα μέρος της πόλης Βούπερταλ) στη βόρεια Γερμανία ο Φρίντριχ Ένγκελς θεμελιωτής του Διαλεχτικού Υλισμού και του Επαναστατικού Κομουνισμού μαζί με τον Καρλ Μαρξ.

Από 16 χρονών ο Ένγκελς εργάστηκε στα εργοστάσια της οικογενειακής επιχείρησης. Στα 1842-44 στο Μάντσεστερ μελέτησε τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής και την εργατική τάξη που ζούσε σε πανάθλιες συνθήκες, με βοήθεια από την συντρόφισα του Ιρλανδή εργάτρια και αγωνίστρια Μέρι Μπερνς (1821-1863) και από τις σοσιαλιστικές οργανώσεις.

Το 1844 έγραψε την Κατάσταση της Εργατικής Τάξης στην Αγγλία (Λάϊπτσιχ/Λειψία 1845) που εγκαθίδρυσε τη συνεργασία ζωής με τον Καρλ Μαρξ. Στη δεκαετία του 1840 οι δυο σύντροφοι ξεπέρασαν τον Γκεόργκ Χέγκελ (έστησαν τη Διαλεχτική στα υλιστικά της πόδια), και τον ασυνεπή υλισμό του Λ. Φόϊερμπαχ και προχώρησαν στη συγκρότηση του Διαλεχτικού και Ιστορικού Υλισμού ως σύνθεση και υπέρβαση της χεγκελιανής φιλοσοφίας, των Γάλλων ουτοπικών σοσιαλιστών και των Βρετανών οικονομολόγων. (Β. Λένιν Οι τρεις πηγές και τα τρία συστατικά μέρη του Μαρξισμού, 1913).

Λίγο πριν ξεσπάσει η πανευρωπαϊκή επανάσταση του 1848-9 ο Μαρξ και ο Ένγκελς σύνταξαν το Μανιφέστο του Κομουνιστικού Κόμματος (Λονδίνο Φλεβάρης 1848). Ο Ένγκελς συμμετείχε σε αρκετές μάχες στις πόλεις της Γερμανίας και Αυστρίας το 1848-49 και παράλληλα έγραψε άρθρα για την εφημερίδα Nόϊε ΡάϊνισεΤσάϊτουνγκ που διεύθυνε ο Καρλ Μαρξ στην Κολονία. 

Μετά την ήττα της επανάστασης, ο Ένγκελς δραπέτευσε στην Ελβετία και το 1850 εγκαταστάθηκε στο Μάντσεστερ για 20 χρόνια, μάνατζερ σε εργοστάσιο της οικογενειακής επιχείρησης, συνεργάτης των σοσιαλιστών και συγγραφέας.  

Οι γνώσεις του Ένγκελς για την καπιταλιστική οικονομία, στην ακμή της βιομηχανικής επανάστασης, έστρεψαν τον Μαρξ στη μελέτη της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής, παράλληλα με τον αγώνα των δυο συντρόφων για την εγκαθίδρυση της Διεθνούς Ένωσης Εργατών (η λεγόμενη Πρώτη Διεθνής) που το κατόρθωσαν το 1864. 

Το Κεφάλαιο (μέρος πρώτο) του Καρλ Μαρξ εκδόθηκε το 1867. Μετά το θάνατο του Μαρξ (1883) ο Ένγκελς επιμελήθηκε το δεύτερο (1885) και τρίτο (1894) τόμους. Στο άρθρο του για το θάνατο του Ένγκελς το 1895, ο Λένιν έγραψε ότι οι δυο τόμοι πρέπει να θεωρηθούν κοινά έργα των Μαρξ και Ένγκελς.

Μετά την Κομούνα του Παρισιού (άνοιξη 1871), οι Μαρξ και Ένγκελς τόνισαν την ανάγκη της Διχτατορίας του Προλεταριάτου ως μεταβατικό στάδιο στο σοσιαλισμό και στη «βαθμιαία εξαφάνιση του κράτους» (Ένγκελς Αντί-Ντίρινγκ, 1878, μέρος ΙΙΙ «Σοσιαλισμός», κεφάλαιο 2 «Θεωρητικά»). 

Σ’ αυτό το έργο και στα βιβλία του, Σοσιαλισμός: Ουτοπικός και Επιστημονικός (1880), Διαλεχτική της Φύσης (άρθρα 1873-1886), Η προέλευση της Οικογένειας, Ατομικής Ιδιοχτησίας και Κράτους (1884), Λούντβιγκ Φόϊερμπαχ και το τέλος τής κλασικής γερμανικής φιλοσοφίας (1888), ο Ένγκελς παρουσίασε το Διαλεχτικό Υλισμό (Μαρξισμό) ως επιστημονική κοσμοθεωρία και μέθοδο επαναστατικής ανατροπής του καπιταλισμού. 

Στα δυο κύρια ιστορικά του έργα, Ο Πόλεμος των Χωρικών στη Γερμανία (1850, έκδοση 1870) και Επανάσταση και Αντεπανάσταση στη Γερμανία (άρθρα 1851-2 για την επανάσταση 1848-9, εκδόθηκε το 1896 σε επιμέλεια της Ελέανορ Μαρξ) ο Ένγκελς ανέλυσε τον επαναστατικό χαραχτήρα της ιστορίας της εργατικής τάξης στη Γερμανία.

Ο Ένγκελς και ο Μαρξ αντιτάχτηκαν με σφοδρότητα στο ρεφορμιστικό ρεύμα που αναδύθηκε στο Γερμανικό Δημοκρατικό Εργατικό Κόμμα (SDAP). Το 1875 ο Μαρξ σύνταξε την Κριτική στο Πρόγραμμα Γκότα του SDAP. Παρά τις συνεχείς προσπάθειες του Ένγκελς για δημοσίευση της κριτικής τού Μαρξ, η ηγεσία του SDAP (Μπάμπελ – Κάουτσκι) αρνιόταν να το δημοσιεύσει. Μόλις το 1891, με άρθρο από τον ίδιο τον Ένγκελς, η κριτική του Μαρξ δημοσιεύτηκε και το Πρόγραμμα του SDAP διορθώθηκε.   

Στη δεκαετία του 1970, μετά την άρνηση του Γαλλικού Κομουνιστικού Κόμματος να υποστηρίξει την Εξέγερση του Μάη 1968 και την ανατροπή του Ντε Γκολ, μερικοί απογοητευμένοι διανοούμενοι στράφηκαν ενάντια στον Μαρξισμό (ταύτισαν Σταλινισμό και Μαρξισμό) και στον Μπολσεβικισμό.

Θεώρησαν ότι τα έργα του Μαρξ και Ένγκελς της δεκαετίας του 1840 ήταν «ανθρωπιστικά έργα», πολύ διαφορετικά και αντίθετα με τα κατοπινά τους έργα. Αυτοί οι διανοούμενοι επιτέθηκαν ιδιαίτερα στον Επιστημονικό Σοσιαλισμό του Ένγκελς και στα έργα του Αντι-Ντίρινγκ και Διαλεχτική της Φύσης.

Σ’ αυτά τα έργα ο Ένγκελς τονίζει ότι ο Διαλεχτικός Υλισμός (η επιστημονική κοσμοθεωρία του Μαρξισμού) είναι αντανάκλαση στο μυαλό του ανθρώπου των νόμων της Φύσης, δεν είναι απόρροια του μυαλού, και ότι η ανατροπή του καπιταλισμού είναι προϊόν των ταξικών κοινωνικών ανταγωνισμών που το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα δημιουργεί. –

Σήμερα Σάββατο 28 Νοέμβρη 2020 εγκαινιάζεται στη γενέθλια πόλη του Ένγκελς η νέα μορφή του Museum Industrielkultur Engels-Haus (https://www.mik-wuppertal.de Μουσείο Βιομηχανικού Πολιτισμού Σπίτι Ένγκελς), Engelsstrasse 10, 42283 Wuppertal, NRW Germany.